ثبت شرکت تعاونی به شرکت‌هایی تعاونی گفته می‌شود که میان اشخاصی حقیقی به منظور انجام فعالیت‌هایی در زمینه توزیع و تولید تشکیل می‌شود.
این فعالیت‌ها جهت بهبود و توسعه وضعیت اقتصادی و اجتماعی این اشخاص و به صورت شراکت و همکاری این اشخاص با رعایت قانون بخش تعاونی، انجام می‌شود.
در قانون تجارت انواع شرکت‌های تعاونی را داریم که هر یک هدف خاص خود را از ثبت شرکت تعاونی دنبال می‌کند.
حال کمی تحقیق درباره این شرکت‌های تعاونی می‌توان از اهداف و نیت‌های اعضایی که اقدام به ثبت شرکت تعاونی نموده‌اند، مطلع شد.
غالباً ثبت شرکت تعاونی با هدف رفع نیازها و مایحتاج عموم مردم و گردآوری کارها و فعالیت‌های شرکا و اشخاصی که در ثبت شرکت تعاونی همکاری کرده‌اند، برای بهبود وضع مادی و سطح زندگی و همچنین ارتقاء سطح معیشتی، می‌باشد.
اهداف ثبت شرکت تعاونی
- یکی از اهداف ثبت شرکت تعاونی، ایجاد اشتغال کامل است. این کار با تامین امکانات و شرایط لازم برای کار انجام می‌شود.
- ارائه وسایل و تجهیزات لازم برای همکاری اشخاصی که تجهیزات و وسایل لازم را برای کار ندارند.
- ثبت شرکت تعاونی جهت جلوگیری از نگهداری ثروت تنها در دست برخی از گروه‌ها و اشخاص خاص در جهت اجرای عدالت اجتماعی است.
- ثبت شرکت تعاونی جهت پیشگیری از اینکه دولت به صورت یک کارفرمای مطلق تبدیل شود کاربرد دارد.
- ثبت شرکت تعاونی و اعطای سرمایه، منابع و مدیریت به نیروی کار
- تشویق نیروی کار برای بهره برداری آن‌ها به طور مستقیم از کار
- ثبت شرکت تعاونی جهت جلوگیری از احتکار کالا مفید است.
- ثبت شرکت تعاونی جهت جلوگیری از انحصار کالا تاسیس می‌شود.
- ثبت شرکت تعاونی جهت جلوگیری از تورم اقتصادی بسیار مفید خواهد بود.
- جلوگیری از ضرر زدن و یا ضرر رسیدن به دیگران
- ثبت شرکت تعاونی و گسترش آن جهت مشارکت عمومی میان مردم
انواع ثبت شرکت تعاونی
با توجه به مواردی که تا الان درباره آن‌ها صحبت شد، می‌توان گفت شرکت‌های تعاونی در انواع مختلفی ثبت می‌شوند. از جمله شرکت‌های تعاونی:
- شرکت تعاونی مصرف
- شرکت تعاونی توزیع و فروش محصولات
- شرکت تعاونی نمایندگی کارخانجات و موسسات تولیدی
- شرکت تعاونی تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
- شرکت تعاونی ساختمان مسکن
- شرکت تعاونی تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
- شرکت تعاونی وام و اعتبار
- شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات
طبق قانون تعاون جمهوری اسلامی دو نوع شرکت تعاونی تعریف می‌شود:
شرکت تعاونی تولید
این شرکت تعاونی شامل شرکت‌هایی می‌باشد که به اموری از قبیل دامداری، پرورش ماهی، کشاورزی، صید ماهی و مرغداری مشغول می‌باشند و هر یک از اعضا این مجموعه به کاری اشتغال دارند.
شرکت تعاونی توزیع
این شرکت تعاونی نیاز مصرف کنندگان را تامین می‌کند. طبق ماده 27، این کار در چهارچوب مصلحت عموم مردم و برای کاهش هزینه‌های شرکت‌های تعاونی می‌باشد.
شرایط ثبت شرکت تعاونی
- طبق ماده 193، یک شرکت تعاونی اعم از شرکت تعاونی تولید یا شرکت تعاونی توزیع می‌تواند بر اساس اصول شرکت سهامی و یا بر اساس مقررات مخصوصی که با رضایت شرکا مقرر شده، ثبت و تشکیل شود.
- داشتن اساسنامه برای شرکت تعاونی الزامی است. اساسنامه توسط به کمک وزارت تعاون تهیه و به کسانی که شرکت تعاونی را تشکیل می‌دهند ارائه می‌شود. قبل از هر کاری و برای تشکیل یک شرکت تعاونی باید از وزارت تعاون، موافقت نامه تشکیل شرکت تعاونی صادر شود. سپس باید به اداره ثبت داده شود و به منظور ثبت شرکت تعاونی، حتماً باید از سوی وزارت تعاون مجوزی برای ثبت شرکت تعاونی صادر گردد.
- اساسنامه شرکت تعاونی می‌بایست دارای مواردی باشد از قبیل نام همراه با کلمه تعاونی، موضوع، حوزه، هدف، نشانی، مرکز اصلی، مدت، سرمایه، مقررات مال و کاری، مقررات اعضا، فرصت اشتغال، انحلال و تصفیه، حداکثر و حداقل تعداد اعضای شرکت تعاونی با توجه به میزان سرمایه، نوع اشتغال و … . در صورتی که اعضا واجد شرایط باشند، می توانند با سمت عضو در شرکت تعاونی فعالیت کنند و همچنین طبق اساسنامه می‌توانند بر کلیه امور نظارت داشته باشند.
- یک شرکت تعاونی دارای شخصیت حقوقی می‌باشد مانند شرکت‌های تجاری. دارایی شرکت‌های تعاونی مستقل از دارایی اعضا آن می‌باشد. طبق ماده 23 قانون بخش تعاونی، با توجه به مسئولیت اعضا در شرکت تعاونی در مقابل بدهی‌ها، مسئولیت‌های مالی آن‌ها در شرکت تعاونی به میزان سهم آن‌ها بستگی دارد و در صورتی که در قرارداد شرطی در این زمینه باشد، شرایط برای مسئولیت در مقابل بدهی‌ها تغییر خواهد کرد.
- در شرکت‌های تعاونی، سرمایه به سهام تبدیل می‌شود و میزان هر سهم طبق اساسنامه مشخص می‌شود. از نظر سرمایه، شرکت‌های تعاونی دو دسته اند:
- شرکت تعاونی که کل سرمایه آن توسط اعضای آن شرکت تامین می‌شود.
- شرکت تعاونی که قسمتی از سرمایه شرکت توسط اعضای آن تامین شود و مابقی به کمک نهادهای عمومی و دولتی تامین شود. حداقل سرمایه اعضا 51 درصد می‌باشد.
- برای تشکیل شرکت تعاونی عام، حداقل سرمایه صد میلیون ریال است و برای تشکیل شرکت تعاونی خاص، حداقل سرمایه ده میلیون ریال می‌باشد. البته زمانی که یک شرکت تعاونی ثبت و تشکیل می‌شود، یک سوم این سرمایه پرداخت می‌شود.
- شرکت تعاونی که اعضا آن بیش از 500 نفر باشد، به عنوان یک تعاونی بزرگ به حساب می‌آید.
ارکان ثبت شرکت تعاونی
یک شرکت تعاونی از سه رکن اصلی تشکیل می‌شود:
- مجمع عمومی
- هیات مدیره
- بازرس
مجمع عمومی شرکت تعاونی
به صورت اجتماعی از اعضای شرکت تعاونی و یا نمایندگان شرکت تعاونی تشکیل می‌شود. این مجمع به صورت مجمع عمومی عادی و مجمع عمومی فوق العاده منعقد می‌شود.
وظایف مجمع عمومی عادی شرکت تعاونی
- انتخاب هیئت مدیره
- انتخاب بازرسین
- رسیدگی به امورات ترازنامه
- محاسبه سود و زیان
- تعیین سیاست های شرکت تعاونی
- تعیین خط مشی شرکت تعاونی
- گزارش مالی
- تصویب بودجه
وظایف مجمع عمومی فوق العاده شرکت تعاونی
- تصمیم گیری در خصوص کاهش یا افزایش سرمایه
- منحل شدن شرکت
هیات مدیره شرکت تعاونی
تعداد اعضای هیات مدیره به ترتیب حداقل و حداکثر، 3 و 7 نفر می‌باشند که این اعضا از میان شرکا انتخاب می‌شوند. از جمله وظایف هیات مدیره موارد زیر می‌باشد:
- اجرای تصمیمات و برنامه‌های مجمع عمومی
- تهیه گزارش‌های مالی
- اجرای مفاد اساسنامه
- دعوت از مجمع‌های عمومی
- نظارت بر امور جاری شرکت تعاونی
- نظارت بر فعالیت‌های شرکت تعاونی
- عزل و منصوب کردن مدیرعامل
- قبول استعفای مدیر عامل
بازرسین شرکت تعاونی
مجمع عمومی عادی بازرسین را انتخاب می‌کنند. بازرسین مسئول نظارت بر اجرای تصمیم‌های اساسنامه و مجمع می‌باشند و همچنین بر عملکرد هیات مدیره نیز نظارت می‌کنند.
بازرسین باید از مواردی در شرکت تعاونی اطمینان حاصل کنند از جمله :
- اطمینان از روند درست تهیه گزارش مالی
- اطمینان از اینکه گزارش مالی به درستی تهیه و تنظیم شده باشد.
- ارائه گزارش سالیانه به مجمع عمومی
- رسیدگی به شکایت‌های احتمالی شرکا از مدیریت و نحوه مدیریت
- رسیدگی به شکایت‌های شرکا از عملکرد هیات مدیره
- ارائه نتایج نهایی رسیدگی به شکایت‌ها، به مجمع
مدارک ثبت شرکت تعاونی
- تهیه 4 نسخه از اساسنامه مصوب شرکت تعاونی در جلسه اول مجمع عمومی عادی
- ارائه مجوز از اداره تعاون
- ارائه 3 نسخه از دعوت نامه جلسه اول تشکیل مجمع عمومی عادی
- ارائه 3 نسخه از صورتجلسه از جلسه اول مجمع عمومی عادی حاکی از انتخاب اولین هیات مدیره و تصویب اساسنامه و انتخاب بازرسان
- ارائه 3 نسخه از رسید پرداخت سرمایه شرکت تعاونی به صندوق تعاون مطابق اساسنامه
- تهیه لیستی از مشخصات، اسامی و نشانی اعضای اولین هیات مدیره و بازرسان انتخابی
- تهیه 3 نسخه از لیستی که در آن مشخصات و امضای اشخاص حاضر در اولین جلسه مجمع عمومی عادی آورده شده است
- اولین صورتجلسه هیات مدیره حاکی از انتخاب رئیس، نایب رئیس، منشی هیات مدیره، انتخاب مدیر عامل و تعیین اشخاصی که صاحب امضای مجاز می‌باشند
- ارائه لیستی از مشخصات اعضای هیئت مدیره، مدیر عامل و بازرسین
- اداره کل یا ادارات تعاون شهرستان مربوطه اقدام به صدور مجوز ثبت تعاونی نماید
نحوه ثبت شرکت تعاونی
یک شرکت تعاونی در قالب‌های متفاوتی می‌تواند تشکیل، ثبت و مدیریت شود، اعم از تشکیل و ثبت آن به صورت ثبت شرکت سهامی خاص یا ثبت شرکت سهامی عام که تعیین آن نیز بستگی به تصمیم شرکا دارد. شیوه ثبت شرکت تعاونی و مدیریت آن باید مطابق مقررات و قوانین انجام شود و چیزی خارج از چارچوب قانونی نباشد.
تاسیس و ثبت شرکت تعاونی باید بر اساس و مطابق با اقدام مجمع موسس صورت گیرد.
مجمع موسس شامل تعدادی از افراد واجد شرایط برای عضویت می باشد. تعداد این اعضا برای مجمع موسس 7نفر می‌باشد که 3 نفر را از میان این 7 نفر برای هیات موسس انتخاب می‌کنند. در نهایت هیات اخیر متعاقباً، یک نفر را به عنوان نماینده تام الاختیار به اداره کل تعاون معرفی می‌کند.
هیات موسس اقدام به تنظیم اساسنامه شرکت تعاونی مطابق با مقررات و قوانین و مطابق اساسنامه مورد قبول وزارت تعاون کرده و طرح کلی پیشنهادی خود را که شامل موارد زیر می‌باشد، تهیه می کند :
- ضرورت تشکیل شرکت تعاونی
- اعلام مشخصات داوطلبان برای عضویت و تعداد آن‌ها در شرکت تعاونی تولید
- اعلام مهارت‌ها و تخصص داوطلبان در شرکت تعاونی تولید
- نحوه تهیه سرمایه شرکت تعاونی
- میزان سهم هریک از اعضای شرکت برای تامین سرمایه شرکت تعاونی
- نام بانک و یا موسسه اعتباری اعلام شود
- میزان و نحوه سرمایه گذاری توسط شرکا و نحوه مشارکت وزارتخانه شرح داده شود
- سازمان یا شرکت دولتی
- تحت پوشش یا وابسته به تعاونی دیگر، دولت، نهاد انقلاب اسلامی و یا بانک باشد
سپس با تقدیم یک تقاضانامه کتبی برای تاسیس و ثبت شرکت تعاونی، اولین مجمع عمومی را دعوت می‌نماید و سپس آن را تشکیل می‌دهد.
این دعوت در جهت ثبت و تصویب اساسنامه و مشخص نمودن هیات مدیره و دیگر وظایف مجمع بعد از دریافت موافقت از اداره کل تعاون یا وزارت تعاون، می‌باشد.
متعاقباً اداره تعاون پس از دریافت این مدارک، آن‌ها را مورد اظهار نظر و بررسی قرار می‌دهد و در نهایت موافقت خود را اعلام می‌کند.
پس از آن جلسه مجمع عمومی عادی به عنوان اولین جلسه رسمی با شرکت متقاضیان برگزار می‌شود که متقاضیان باید رسید اتحادیه مبنی بر سهام مقرر شده را همراه خود داشته باشند.
در این جلسه اساسنامه پیشنهادی برای ثبت شرکت تعاونی ارائه می‌شود که پس از بررسی و بحث و گفتگو در این زمینه، با موافقت دو سوم از اعضا این اساسنامه تصویب می‌شود. در صورتی که برخی از اعضا با تصویب اساسنامه مخالفتی داشته باشند می‌توانند در طی جلسه، تقاضای عضویت خود را در شرکت تعاونی را پس گیرند.
تعداد اعضا در شرکت تعاونی با توجه به سرمایه گذاری که انجام می‌دهند، فرصت‌های اشتغالی که ایجاد می‌کنند، نوع فعالیتی که انجام می‌دهند و پیروی از اصل عدم ترویج ثروت و تمرکز بر آن، با توجه به آیین نامه وزارت تعاون، مشخص می‌شود.
در حالت کلی و طبق ماده 6،تعداد اعضا شرکت تعاونی کمتر از هفت نفر نمی‌باشد.
علاوه بر این در اولین جلسه مجمع عمومی عادی، اعضای هیات مدیره تعیین می‌شوند.
پس از تشکیل جلسه اول هیات مدیره مواردی از جمله مشخصات کامل اعضای هیات مدیره، مشخصات کامل مدیر عامل و مشخصات کامل بازرسین تعیین شده در شرکت تعاونی، تهیه شده و برای انجام بررسی‌های بیشتر به اداره کل تعاون تقدیم می‌شود.
اولین اعضا انتخابی هیات مدیره در شرکت تعاونی پس از اعلام قبولی، موظف به انجام تشریفاتی در جهت ثبت شرکت تعاونی می‌باشند. پس از ارائه طرح و تصویب آن، برای ثبت شرکت تعاونی و یا اتحادیه تعاونی باید اقدامات زیر انجام شوند، همچنین قابل ذکر است که انجام این مراحل الزامی می‌باشد:
- صورت جلسه تشکیل مجمع موسس عمومی تکمیل شود
- صورت جلسه اولین جلسه مجمع عمومی عادی و مشخصات اعضای شرکت تعاونی و هیات مدیره انتخابی، بازرسین و مدیر عامل شرکت تعاونی تکمیل شود.
- کامل کردن اساسنامه تصویب شده در مجمع عمومی
- درخواست کتبی ثبت شرکت تعاونی
- ارائه طرح پیشنهادی به وزارت تعاون
- ارائه مجوز ثبت شرکت تعاونی توسط وزارت تعاون
- رسید پرداخت هزینه ملزم شده توسط اتحادیه سرمایه
- مدارکی از دعوت در تشکیل جلسه اول مجمع عمومی عادی
- ارائه موافقتنامه مبنی بر تشکیل شرکت تعاونی و یا اتحادیه تعاونی
- ارائه مجوز ثبت اتحادیه یا شرکت تعاونی
لازم به ذکر است که طبق مقررات و قوانین وزارت تعاون، سرمایه جهت تامین و طبق تعهد ارائه شده توسط اعضای شرکت تعاونی در مرحله تاسیس شرکت تعاونی نسبت به کل سرمایه شرکت نباید از 51% کمتر باشد.
هر شرکت تعاونی زمانی تشکیل و ثبت می‌شود که حداقل یک سوم از سرمایه آن پرداخت شده باشد. این پرداخت می‌تواند به صورت نقدی و یا جنسی انجام شود.
همچنین اعضا شرکت تعاونی موظف هستند که هزینه پرداخت نشده از سهم خود را در مدت تعیین شده در اساسنامه پرداخت نمایند.
پس از ثبت شرکت تعاونی در دو دفتر مخصوص که شامل شماره ردیف و خلاصه‌ای از شرکتنامه و همچنین اساسنامه می‌باشد درج شود و خلاصه‌ای از شرکتنامه باید ماه اول ثبت شرکت تعاونی در روزنامه‌های کثیرالانتشار و روزنامه‌های رسمی درج شود.
ثبت شرکت تعاونی با انتشار آگهی از ثبت آن در روزنامه باعث اطلاع رسانی عمومی از ثبت شرکت تعاونی می‌شود.
این اطلاع رسانی می‌تواند در قالب منتشر کردن و چسباندن آگهی ثبت شرکت تعاونی در معابر عمومی که در معرض دید هستند، باشد.
پس از انجام این مراحل، اداره تعاون جهت صدور پروانه تاسیس برای شرکت تعاونی اقدام خواهد کرد.
با توجه به ماده 2 قانون بخش تعاونی، شرکت‌های تعاونی که تمام این قوانین و مراحل را به ثبت برسانند، به عنوان شرکت تعاونی شناخته خواهد شد. مفاد و توضیحات این ماده به شرح زیر می‌باشد:
- شرکت تعاونی و یا اتحادیه تعاونی باید از یک شخصیت حقوقی مستقل برخوردار باشد.
- دولت مکلف می‌باشد در شرایط برابر و با اجرای پژوهش‌ها و طرح‌های خود اولویت را به بخش‌های تعاونی ارائه دهد.
- الزماً شرکت‌های تعاونی باید دارای تابعیت ایرانی باشند.
- ممکن است شرکت‌های تعاونی به صورت شرکت تعاونی تولید و یا شرکت تعاونی توزیع فعالیت کنند.
- شرکت‌های تعاونی برخلاف دیگر شرکت‌های تجاری می‌توانند اتحادیه تشکیل و ثبت کنند.
